Opracował: Gerard Kosmala
Temat nazw lokalnych jest rzadko poruszany, chociaż dla wielu jest czymś powszechnym. Nazwy lokalne są tak naturalne w języku codziennym lokalnej społeczności, że stosujący je nie zdają sobie sprawy iż używają pojęć znanych i zrozumiałych tylko bardzo konkretnej, niewielkiej grupie osób. Przez to jednak osoby te pozostają w specjalnych relacjach: stosowanie i rozumienie nazw lokalnych buduje/wzmacnia tożsamość lokalną.
Odkrywanie tego staje się coraz popularniejsze. Wzrasta zainteresowanie historią lokalną. W wielu przypadkach jest ona upowszechniana poprzez wydawnictwa różnego typu oraz prezentowanie materiałów na stronach internetowych. Nazwy lokalne w swej treści również przyczyniają się do poznania i utrwalenia wiedzy (ale i legend) dotyczących przeszłości konkretnego mikroregionu. W przypadku Racławiczek są one niezbędne dla właściwej organizacji życia społecznego.
Badania nazw lokalnych w Racławiczkach przeprowadziłem latem 2009 (nie są to pierwsze w ogóle takie badania - w 30. XX wieku też były przeprowadzone). Kluczowe dla moich badań było przeprowadzenie 17 wywiadów z mieszkańcami wsi (wywiady anonimowe, swobodne, respondenci dobrani metodą doboru celowego). Wyniki pozwoliły na ustalenie ponad 110 nazw lokalnych. Wydaje się, że jest to liczba znacznie większa od nazw oficjalnych, funkcjonujących we wsi.
Nazwy lokalne Racławiczek zostały przedstawione alfabetycznie w załączonym spisie (A-G, J-K, L-R, S-Z) oraz na mapach: okolic wsi i centrum (na mapach tylko wybrane nazwy). Każde hasło zawiera także alternatywne brzmienia nazwy oraz opis treści, czasem poszerzony o różne wersje znaczenia nazwy i uzupełniony o mój komentarz. Nazwy zostały zapisane po śląsku. Po pierwsze dlatego, że tak były one wymawiane i w takiej wersji funkcjonują. Po drugie dlatego, że postępuje proces kodyfikacji języka śląskiego i staje się to po prostu możliwe. Kontakt z przedstawicielem grupy roboczej ds. kodyfikacji języka śląskiego zaowocował otrzymaniem wytycznych co do zapisu oraz pozwolił na jego weryfikację (za co dziękuję).
Dla ułatwienia i właściwego wymawiania nazw podaję brzmienie niektórych liter:
- e - na końcu wyrazów: pośrednio między "e" a "y" (np.: Farske)
- ō - pośrednio między „o” a „u” (np.: Gōrka)
- ŏ - w przybliżeniu podobne do polskiego „eł” (np.: Gliniŏki)
- ô - w przybliżeniu podobne do polskiego „ło” (np.: Ôpusta)
- ã - w przybliżeniu podobne do polskiego „ał” (np.: na Koplã)
Zapewne nie jest to zbiór kompletny i wyczerpujący, choć ośmielam się przypuszczać, że zdecydowana większość nazw lokalnych została zidentyfikowana. Tym niemniej proszę o przesyłanie wszelkich informacji o nieuwzględnionych nazwach, o treści i znaczeniu oraz wiadomości o ich genezie na adres e-mail: g.kosmala@awf.katowice.pl. Można swobodnie korzystać z tego zbioru, jedynie proszę zawsze podawać źródło.
Składam podziękowania wszystkim, którzy udzielali mi informacji i odpowiadali na, czasem zdawać się mogło infantylne, pytania. Wdzięczny jestem także za ułatwienia i pomoc przy wykonaniu fotografii okolic Racławiczek z góry.
Racławiczki
Wybrane nazwy lokalne centrum wsi |
Racławiczki
Wybrane nazwy lokalne okolic wsi |
 |
 |
Źródło map: G. Kosmala. Wykorzystano fragment niemieckiej mapy topograficznej 1:25000 (Messtischblatt), arkusz Schelitz z 1930 roku (dostępny w Zbiorach Kartograficznych Zakładu Kartografii Uniwersytetu Wrocławskiego).
)
)
